Geen plek voor de dood
Uit onderzoek blijkt dat we de dood en alles wat daarmee samenhangt nog steeds geen plek kunnen of willen geven in ons leven. En dat is niet verwonderlijk, want eigenlijk zijn we elke dag druk bezig om de dood buiten de deur te houden. We zorgen voor inkomsten, we proberen regelmatig te sporten, voldoende te slapen en stress te vermijden, we gaan naar de dokter als we iets mankeren en we doen een gordel om als we in de auto stappen. Wanneer de dood zich dan toch onverhoopt aandient voelt het alsof we hebben gefaald.
Ook zijn er verschillende ontwikkelingen in de samenleving die onze angst voor de dood verder hebben aangewakkerd. Sterven doe je bijvoorbeeld niet meer zo snel thuis, zoals dat vroeger veelal de gewoonte was, maar in een ziekenhuis, verpleeghuis of hospice. Daarmee leg je je laatste dagen in handen van zorgexperts en krijgt de dood meer een medisch karakter. Ook de individualisering van onze samenleving speelt een rol; waar voorheen verschillende soorten leefgemeenschappen met elkaar de zorg en het verdriet droegen van de overledene en nabestaanden, zijn we nu eerder op een kleinere kring van familie en vrienden aangewezen.
Afscheid van opa via Zoom
Daarnaast heeft het coronavirus ons de afgelopen twee jaar min of meer gedwongen anders met de dood om te gaan. Het gepast afscheid kunnen nemen van een dierbare was niet meer zo vanzelfsprekend. Zo kon het gebeuren dat we opa voor het laatst via Zoom zagen, ‘bezochten’ we digitaal een uitvaart waar slechts weinig personen aanwezig mochten zijn, droegen we mondkapjes tijdens condoleances en konden we geen troostende knuffels geven vanwege de anderhalvemeterregel. En dan hebben we het nog niet gehad over de vele vaders, moeders en partners in een verpleeghuis in zelfisolatie alleen moest sterven.
Met je neus op de feiten
Tijdens de coronapandemie werden we dagelijks via de media op de hoogte gehouden van de sterftecijfers, waardoor we veel directer met onze sterfelijkheid werden geconfronteerd.
Zagen we het aantal sterfgevallen in 2020 al flink stijgen, in 2021 overleden er – tegen de voorspellingen van de uitvaartbranche in (bron: uitvaartbranchemonitor 2021/2022) – meer mensen dan ooit tevoren in een periode van zeventig jaar. Zo nam alleen al vanaf 2010 het aantal sterfgevallen toe van ruim 136.000 naar bijna 171.000 in 2021 (bron: CBS).
Nog geen antwoorden
Deze uitzonderlijke coronasituatie roept vragen op, die nog niet beantwoord kunnen worden: wat is het effect van de coronapandemie op hoe we de komende jaren omgaan met dood en rouw? Heeft dit ons bewustzijn over de dood en onze behoefte om samen beter met de dood om te gaan vergroot, of heeft het juist voor meer afstand en angst gezorgd? En wat zijn eigenlijk de behoeften van rouwenden op dit moment?
De dood bespreekbaar
Al deze ontwikkelingen vergemakkelijken het rouwproces niet. Dat blijkt ook uit de eerdergenoemde onderzoeken. Maar we zouden wél graag beter willen omgaan met sterven en rouw. De onderzoeksinzichten hebben in elk geval wel geleid tot verschillende initiatieven om de dood bespreekbaar te maken. Niet alleen om rouwenden te stimuleren hun rouw de ruimte te geven, maar ook om de directe en minder directe naasten van een stervende of nabestaande handvaten te geven om beter met de rouw van de ander om te gaan.
Nieuwe plannen Vereniging Yarden
De overname van Yarden Holding door DELA in 2021 leidde ertoe dat Vereniging Yarden als onafhankelijke organisatie verder is gegaan. Met ambitieuze plannen: de vereniging wil in de komende jaren een belangrijke bijdrage gaan leveren aan het inzicht in de behoeften van rouwenden, zodat met de betrokkenheid van vrijwilligers, samen met diverse partners, op een innovatieve en relevante manier ondersteuning gegeven wordt in het omgaan met dood en rouw. Die plannen worden op dit moment verder uitgewerkt. Leeft de dood? Veel belangrijker is dat de dood een plek krijgt ín ons leven, en dat we ermee kunnen leven.
